“18 Ekim Dünya Menopoz Günü” kapsamında hastanemiz Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanlarımız Op. Dr. Dilşad GÖKTAŞ ve Op. Dr. Yasin HAYDAROĞLU ile söyleşi gerçekleştirilmiştir. Uzmanlarımız “Menopoz” ile ilgili merak edilenleri cevaplayarak bilgilerini bizlerle paylaşmıştır.
1. Menopoz nedir?
Menopoz yumurtalıkta östrojen isimli hormonun önemli bir miktarda azalmasıyla beraber adet döngülerin kalıcı olarak kesilmesi olarak ifade edilmektedir. Menopoz’a geriye dönük olarak 12 ardışık ay boyunca adet görülmemesi ile tanı konulmakta olup ortalama 50-51 yaşlarında görülmektedir
2. Perimenopozal (Menopoz Dönemi Geçiş Süreci) Nedir?
Perimenopozal dönem hastaların 40-45’li yaşlarda başlayan adet düzensizlikleri ile beraber vücuttaki bazı hormonların dalgalanmaları ile karakterize bir dönemdir ve menopoza geçişi tanımlar.
Erken Perimenopozal dönem ise adetler arasında 7 günden fazla düzensizliklerin görüldüğü dönemdir. Bu dönem içerisinde adetler arasındaki süre 40-50 güne kadar çıkabilir veya adetler arasındaki süre kısalabilir. Sıcak basmaları gibi Vazomotor semptomlar bu dönemde görülmez. Geç Perimenapozal dönemde ise adet düzensizlikleri dramatik bir şekilde artmaktadır. Bu dönem vazomotor semptomların yaşanmaya başladığı dönemdir. Ve menopozdan önceki 1-3 yıl öncesinde görülmektedir.
3. Menopoz Sonrası Erken ve Geç Dönemlerde Ne Gibi Şikayetler ile Karışılabiliriz?
Menopoz kadınların hayat kalitesini etkileyebilecek semptomlar gösterebilecek fizyolojik bir süreçtir. Geç Perimanapozal dönem ve menopoz sonrası erken dönemde sıcak basması, terleme, uykusuzluk, kognitif değişiklikler (konsantrasyon güçlüğü gibi) ve duygu durum değişiklikleri (sinirlilik, depresyon gibi) şikayetler oluşabilir. Sıcak basması adet düzensizliğinin başlamasından sonra genellikle ilk görülen semptomdur. Sıcak basmaları genellikle geceleri artmak ile beraber vücudun özellikle üst bölgesinde oluşan ortalama 1 dk süren terleme ve sıcaklık artışı hissi olarak betimlenebilir. Gece ortaya çıkması ve terleme ile ilişkili olduğundan gece terlemesi olarak isimlendirilir. Sıcak basmaları gece daha çok ortaya çıktığından uyku problemlerine neden oluşturabilir. Sıcak basmaları menopoz sonrası 2-3 yıl sonrasında kendiliğinden geçmektedir. Fakat bazı kadınlarda bu durum uzun yıllar sürebilmektedir.
Uyku bozuklukları ise menopozun sık görülen bir başka semptomu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum değişen hormon düzeylerinin uyku fizyolojisine etkisiyle açıklanabilir ayrıca gece terlemeleri uyku kalitesini bozabilmektedir. Gece uykuya dalmakta zorlanma ve uykuya dalma sonrası uyanma şeklinde tarif edilmekte olup uyku problemleri dikkat eksikliği ve gün içinde yorgunluğa iş konsantrasyonunun azalmasına neden olabilmektedir. Menopoz sonrası geç dönemde ise “Genitoüriner Atrofi” meydana gelir. Bu durum cinsel ilişki sırasında ağrı, vajinal kuruluk, sık idrara çıkma, rahim sarkması, idrar torbasında sarkması, idrar kaçırma gibi semptomlara neden olabilmektedir. Ek olarak kemiklerde mineral kaybı görülebilir bu durum yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak ortaya çıkabilmektedir.
Kadınlarda overlerdeki fonksiyon kaybı nedeniyle erkeklerden daha erken başlar. 65 yaş üzerindeki postmenopozal kadınlarda kemik taraması önerilmektedir. Bazı durumlarda örneğin; yetişkin yaşta kırık öyküsü olması, kemik kaybına yol açabilecek hastalık olması, ilaç kullanım öyküsü, sigara içiciliği ve aşırı zayıf olmak gibi durumlarda hekim daha erken dönemde kemik taraması yapılmasına karar verebilmektedir. Ayrıca kalp hastalıklarına yakalanma riski overlerin fonksiyon kaybı ile beraber artmakta, lipit profilinde bozulmalar görülebilmekte ve yüksek tansiyon ortaya çıkabilmektedir.
4. Menopoz Tanısı Nasıl Konulur?
Menopoz biraz önce bahsettiğimiz gibi geriye dönük olarak tanı almaktadır. Menopoz öncesi dönemde adet düzensizliği şikayetleri ile hastalarda sıcak basması gibi şikayetler ortaya çıkabilmektedir. Bu dönemde başvurularınızda bazı kan tetkikleri yapılmaktadır. Bu tetkikler tanın konulmasına yardımcı olmakta ve hekiminize fikir vermektedir. Kesin tanı ise 12 ardışık ay boyunca adet görülmemesi ile konulmaktadır.
5. Menopoz Sonrası Neler Yapılabilir?
-Menopoz sonrası dönemde yaşam standartı değişiklikleri faydalı olabilmektedir.
-Düzenli beslenme ve günlük aktivitenin arttırılması yarar sağlamaktadır. Örneğin her gün 30 dakika düzenli yürüyüş yapmak kemik mineral içeriğini arttırmaktadır.
-Yeterli miktarda kalsiyum ve d vitamini almak kemik mineral kaybını önlemede etkilidir.
6. Erken Menopoz Nedir?
40 yaş altında menopoz tanısı alan kadınlar “Primer Ovaryen” yetmezlik olarak tanımlanmaktadır. Bu durum birçok nedenden kaynaklanabildiği gibi genetik faktörler; sigara, kronik hastalıklar, çevresel şartlar olarak sıralanmaktadır.
Erken menopoz semptomlarının olduğunu düşünen hastaların bir hekime danışmaları gerekmektedir.
7. Menopoz Tedavisi ve Yönetimi
Menopozal hormon tedavisi menopoz nedeniyle ortaya çıkan semptomların tedavisi için kullanılmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken semptomların tedaviye ihtiyaç duyacak kadar şiddetli olup olmadığı ve tedavinin kişiselleştirilmesi gerektiğinin bilinmesidir. Menopozal hormon tedavisinde kullanılan ilaçlar hekim gözetiminde ve hekimin önerileri ile kullanılmalıdır. Menopoz sonrası dönemde olan veya Perimenopozal dönemde olan hastaların bir hekime danışmaları ve hekimin önerilerine göre hareket etmeleri büyük önem taşımaktadır.
8. Menopoz ’da Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Öneriler
Menopoz sonrası dönemde hastaların düzenli sağlık kontrollerine gitmesi önem taşımaktadır. Öyle ki yaş ile beraber kalp hastalıkları ve osteoporoz riski artmasından kaynaklı kadınların yaşam tarzı değişiklikleri önem taşımaktadır. Bizlerin önerileri; az yağ içerikli ve kalsiyumdan zengin beslenme, sigara ve alkolün bırakılması, ideal kilonun korunması veya fazla kiloların verilmesi, kafein alımını sınırlandırılması, düzenli egzersiz yapılması gibi yaşam tarzı değişiklikleri potansiyel iyileşmede etkili olmaktadır. Ayrıca bu değişiklikler menopoz sonrası oluşan şikayetlerin azalmasını sağlamanın yanı sıra diğer sağlık sorunlarının önlenmesinde de yardımcı olmaktadır.
Ek olarak Sağlık Bakanlığının uyguladığı kanser tarama programları kapsamında;
-30-65 yaş arasında 5 yılda bir Smear ve hpv-dna testinin yapılması
-40-69 yaş aralığında 2yılda bir mamografi kontrolü
-50-70 yaş aralığında 2 yılda bir gaitada gizli kan testi yapılması ve 10 yılda bir kolonoskopi yapılması önerilmektedir.